Her çeşit çalışan işveren maddi alacak anlaşmazlıklarında ve işe iade anlaşmazlıklarında mahkemeye başvurarak dava açılmasından önce Arabuluculuk başvurusu yapılması zorunludur. Yalnızca iş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili açılan tazminat davaları için Arabuluculuk kurumuna müracat edilmeden mahkemelere dava açmak için başvuru yapılabilir.
Çalışanlar Maddi Hakları nelerdir ?
İş kanuna göre maddi karşılığı olan çalışan hakları çalışması esnasında edinmesi gereken maddi haklar ve işten ayrılması esnasında sahip olabileceği maddi haklar olarak iki başlık altında incelenebilir.
Çalışanın henüz çalışırken sahip olduğu maddi haklar
Çalışanların çalışırken elde ettikleri maddi hakları maaş , Sosyal Güvenlik Kaydı , fazla mesai ücretleri olarak düşünülebilir. Maaş bilgi beceri ve çalışan olarak gösterdikleri emekleri karşılığında aldıkları ücrettir, buna prim vb diğer ek ödemeler de dahil edilerek maaş olarak tanımlanması mümkündür. Bir aylık çalışmanın karşılığında prim vb tüm kalemler dahil edilerek bir maaş tutarı işveren tarafından çalışana ödenir.
Fazla mesai ücretleri 45 saat yada iş sözleşmesinde belirtilen saatten fazla saatler çalışılması durumunda ortaya çıkan ek mesailer için ödenmesi gereken ücretler toplamıdır, bu tutar da aylık maaş gibi toplam olarak ayda bir defa maaşa ek bir ödeme olarak çalışana yapılmaktadır. Fazla mesai yoksa fazla mesai ödemesi de doğal olarak bulunmaz.
Tüm çalışanların Sosyal Güvenlik Sistemine kaydı zorunludur, Burada çalışanın sigorta yapılmaması çalışana maddi bir menfaat sağlamıyor gözükse de çalışmanın emeklilik hizmet günlerine yansımaması, sağlık sisteminden faydalanamama , işsizlik maaşı hakkının zayi olabilmesi gibi dolaylı maddi kayıpları sözkonusu olabilmektedir.
Sigortasız çalışan kişi sigorta primlerini işverenden talep edemez fakat sigortasız çalışmasını şikayet veya dava yoluyla tespit edilmesi halinde iş başlama tarihi ve hizmet günleri sosyal güvenlik kurumu tarafından dikkate alınır ve kayıp gözüken tüm sigortalılık haklarına sahip olabilir.
Çalışanın işten ayrılırken sahip olabileceği maddi haklar
İşveren tarafından çalışanın bir kusuru dışında iş akdi fesih edilen çalışanın kıdem tazminatı hakkı olabilir. En az 1 tam yıl çalışan bir kişinin bir maaş kadar kıdem tazminatı hakkı vardır, her kıdem yılı bir maaş olarak hesaplanmaktadır. Örneğin 7 yıl çalışan bir kişi işten çıkarılır ve gerçek bir kusuru yoksa 7 maaş kadar kıdem tazminatı işveren tarafından ödenmelidir.
İhbar tazminatı ise çalışanın işten çıkarılacağını kıdem yılına göre 2 4 6 yada 8 hafta kadar önce bildirilmesi olarak düşünülmelidir. İhbar süresince çalışanın maaşı ödenir ve görevine devam eder. İşveren isterse bu sürenin karşılığındaki maaşı ödeyerek ihbar tazminatı ödemesi yapabilir, çalışarak sürenin sonunda alacağı maddi kazancı ihbar tazminatı olarak ödemiş olur.
Çalışanların Maddi (para karşılığı olmayan ) genel hakları
Çalışanların haftanın en az bir tam günü hafta tatili hakkı vardır.
Çalışanların mesai süresine göre düzenlenmiş dinlenme hakları vardır. Dinlenme ve yemek süreleri mesai saati hesaplamalarına dahil edilmemektedir.
Çalışanların bir yıllık çalışmalarının karşılığı olarak kıdem yıllarına göre en az 14 20 yada 26 gün ücretli yıllık izin hakları vardır, tamamlanan yıllar karşılığında maaşlarını almaya devam ederek belirtilen gün kadar tatil hakları bulunmaktadır.
Arabuluculuk Nedir ?
Arabuluculuk çalışan ve işverenin temel maddi alacakların ödenmemesi veya eksik ödenmesi konusunda yaşadıkları anlaşmazlıkların çözümü için belirlenen ve uygulamaya alınan adli ve resmi denetim ile mahkeme yoluna gitmeden taraflar arasında uzlaşmanın aranması işlemidir.
Arabuluculuk noterlik gibi resmi bir işlemdir Adalet Bakanlığı denetimindedir ve tüm işlemler hukuken bağlayıcıdır. Tarafların taleplerinin karşılıklı müzakere edilmesi ve uzlaşma yolunun aranması ve bu sürecin hukuki olarak adalet çerçevesinde sağlanması amaçlanmaktadır.
Tarafların konu olan anlaşmazlığı çözme ve uzlaşma süreci bir Adliye tarafından atanan bir Arabulucu tarafından yönetilmekte ve belgelenmektedir. Karşılıklı anlaşmazlığın yasal adil ve hukuki biçimde çözümlenmesinde Kamu adına denetleme ve belgelemeyi Arabulucu yapmaktadır.
Arabulucu baroya kayıtlı bağımsız bir avukattır ve Adalet Bakanlığı tarafından Arabuluculuk yeterliliğine sahip olduğu tescil edilmiştir ve tarafsız olarak iki tarafı bir araya getirerek uzlaşma yolu aranmasına zemin hazırlamak , denetlemek ve uzlaşmanın hukuki bir şekilde yapılmasını denetlemek ile görevlidir.
Arabulucu Baroya kayıtlı serbest bir avukattır ve anlaşmazlık yaşayan tarafların herhangi biri ile herhangi bir avukatlık , akrabalık , ticari ve benzeri ilişkisi bulunmamaktadır. Bir üçüncü kişi , kamu adına denetleyici düzenleyici kişi ve bir anlamda Hakem olarak görev almaktadır.
Arabuluculuk görüşmesi sonucunda anlaşma sağlanması veya sağlanamaması olarak iki sonuç çıkabilir. Taraflar yaşadıkları anlaşmazlığı çözümlerlerse Arabuluculuk anlaşma ile neticelenmiş olur , çözümlenemez ise anlaşma ile çözülmemiş olur ve yaşanan anlaşmazlığın çözümü için dava açılması gereken noktaya gelinmiştir.
Arabuluculukta anlaşma olursa tarafların anlaşmış olduğu maddi tutarın anlaşmış oldukları yöntem ve biçimde ödeneceği bir sözleşme ile tescil edilir ve Arabulucu resmi belgeler düzenleyerek anlaşmanın sağlandığını Adli makamlara bildirir. Anlaşma olmaz ise de arabulucu anlaşmanın sağlanamadığını bildirir belgeleri düzenleyerek Arabuluculuk bürosuna iletir. Bu aşamadan sonra çalışan dava yoluna gidebilir.
Arabuluculuk başvurusu ve anlaşma çabası sağlanmadan dava açılması mümkün değildir.
Çalışanların Maddi Alacakları için izlemesi gereken yol nedir ?
Birincisi maddi alacaklarını iş kanunu çerçevesinde değerlendirerek bu okuduğunuz makale de dahil olmak üzere internet üzerinden eriştiğiniz tüm devlete ait olmayan sitelerdeki bilgilerden tereddüt ederek değerlendirmeniz gerekmektedir. Tüm bilgileri kanun metinleri ile teyit ederek araştırma yapınız.
Gerekiyorsa bir Avukat ile durumu tüm detayları ile değerlendiriniz. Bir vekil avukatın bu süreçleri yönetmesi çok daha sağlıklı olacaktır. Bu durumun bilincinde olunuz.
İlk başta maddi alacaklarınızı değerlendirirken bir iddaada bulunmadan önce Kendinize sormanız gereken sorular şunlar olmalıdır, Ayrıca bu soruları sorarken aklınıza gelen tüm diğer soruların da net yanıtlarına ulaşmanız gerekmektedir. Her çalışanın farklı bir iş hayatı ve farklı soruları farklı cevapları bulunmaktadır. Aşağıdaki sorular ortalama olarak herkesi kapsamaktadır.
Aşağıdaki sorular çerçevesinde maddi haklarınızı gözden geçiriniz.
- Tüm maaşlarım ödendimi ?
- Eksik maaşlar varsa hangi aylara aittir ?
- Eksik tutarlar ne kadardır ?
- Fazla mesaim varmıdır ?
- Fazla Mesai ücretlerim ödenmişmitir ?
- Ödenmemiş fazla mesai ücretlerim ne kadardır ve hangi aylara aittir ?
- SGK işe girişim doğru tarihte yapılmışmıdır ?
- İşyerinde toplam çalışma sürem nedir ?
- İş akdimin fesih sebebi nedir ?
- Kıdem tazminatı hakkım varmı ?
- Kıdem tazminatı tutarım ne kadardır ?
- İhbar sürem nedir ?
- İhbar uygulanmadı ise ihbar tazminatı ödemesi tutarı nedir ?
- İhbar tazminatım ödendimi ?
- Kullanmamış olduğum yıllık ücretli izinim varmı ?
- Maaş avansı veya borç olarak çalıştığım işyerine borcum borçlarım varmı ?
Değerlendirdiğiniz ve hakkınız olduğunu düşündüğünüz maddi haklardan ödenmiş , ödenmemiş ve kısmen ödenmiş olanları. Hangi yılın hangi ayında hesaplama detayı ve gerekçeleri ile düzgün bir şekilde bir döküman haline getiriniz.
Bir başka ifade ile hakkınız olan maddi hakları kalem kalem listeleyiniz, bu maddi hakkınız ödenmişmidir, ödenmemişmidir, kısmen mi ödenmiştir. Bu maddi haklar , tutarları ve ödeme durumunu içerir listeyi düzenleyiniz.
Bu sayede maddi haklarınızı takip edebilir , ifade edebilir ve talep edebilir duruma geleceksiniz. Bir avukat danışmanlığı ve vekaleti ile durumu yönetiyorsanız bu bilgileri avukatınız ile paylaşınız, onun düşünce ve yönlendirmelerine göre hareket ediniz.
Daha sonra işveren ile görüşerek maddi haklarınız konusundaki durumu ve varsa eksik ödemeleri talep ediniz.
İstemek hakkınız olan maddi alacaklarınız tarafınıza ödenmemiş , eksik ödenmiş ise maddi haklarınız ile alakalı işlemler yapma gerekliliği sözkonusu olabilir.
Yani bilinçli bir şekilde gerçek maddi haklarınızı hesaplayarak işveren ile görüşünüz ve bir anlaşma yolu var ise öncelikle kendi aranızda halletmeye çalışınız.
Anlaşmazlık durumunda önce Adliye Arabuluculuk Bürosuna müracat edilerek Arabulucu huzurunda uzlaşmaya çaba gösterilmesi ve anlaşma sağlanamazsa mahkemeye başvurarak dava açılması gerekmektedir.
Varsa avukatınızın kararı ile arabuluculuk başvurusu öncesinde işverene ihtarname göndermeniz gerekli olabilecektir. Bu durumu ve sebebini Avukatınızın açıklaması daha yerinde olur.
Arabuluculuk Başvurusu Nereye Yapılır ?
Arabuluculuk başvurusu ticari işletmenin faaliyet gösterdiği ilin ve ilçenin sorumlu Adliyesinde yer alan Arabuluculuk Bürosundan yapılmaktadır. Avukatınız varsa başvuru makamını bilir ve başvuruyu kendisi yapar.
İkamet ilçeniz farklı Adliye bölgesi , İşyeri farklı Adliye bölgesi ise ilk önce işyerinin adresinin sorumlusu olan Adliyedeki Arabuluculuk Bürosuna veya İş Mahkemesi kalemine danışmanız mümkündür.
Arabuluculuk Başvurusu Nasıl Yapılır ?
Sorumlu Bölge Adliyelerinde yer alan Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Bürolarına şahsen veya Vekil Avukat tarafından Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Dilekçesi ile ile yapılmaktadır.
Adliyeye ulaşımı etkiler sağlık sorunu veya mücbir sebep bulunuyor ise bunu gösterir belge dilekçe ekinde sunularak PTT ile iadeli taahhütlü olarak gönderilebilir.
Başvuruların işlem süresi en çok 30 gündür fakat mahkemelerdeki yoğunluklar bu süreleri değiştirebilmektedir.
Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler ?
Arabuluculuk Bürosu başvuruyu değerlendirerek mevzuata göre bir Arabulucu Ataması yaparak konuyu arabulucuya iletecektir, Arabulucu sizin maddi taleplerinizi dilekçeden ve gerekirse siz yada avukatınız ile görüşerek dinleyecektir. İşveren tarafı ile de görüşerek bir Arabuluculuk görüşme randevusu oluşturacaktır.
Arabuluculuk Daveti bu görüşmeye sizi ve işvereni davet edecektir , davet telefon veya posta yolu ile olmaktadır. Görüşme yeri ilgili Arabulucunun Ofisidir, Arabulucu , siz ve karşı tarafın ve varsa avukatlarınızın katıldığı bir görüşme ve anlaşma gayreti olacaktır.
Vekil Avukatınız varsa Arabuluculuk görüşmesine vekiliniz katılabilecektir, dilekçenizde vekil avukat belirttiyseniz davet avukatınıza da yapılabilir. Bu görüşmede talep ettiğiniz maddi haklarınız detaylı olarak karşı tarafa da belirtilerek anlaşmanız sağlanmaya çalışılacaktır. Anlaşma sağlanır ise uzlaşmazlık çözülmüş ve mahkeme yoluna gidilmeden problem anlaşma ile çözümlenmiş olacaktır.
Anlaşma sağlanamaz veya işveren tarafı görüşmeye katılmaz ise süreç İş Mahkemesine dilekçe ile başvuru yapılarak dava açılması süreci ile devam edecektir.
Bu noktada avukatınız yoksa bir avukat ile durumu değerlendirme yaparak dava sürecini Avukatın danışmanlığı ve vekaleti ile sürdürmek çok daha yerinde bir karar olacaktır.
Bu konuda açılabilecek dava Belirsiz Alacak Davasıdır, Alacakların hesaplamasının anlaşma olmadığı ve alacağı net gösterir bir resmi dayanak bulunmadığı için alacakların mahkeme tarafından hesaplanması veya bilirkişiye hesaplatılması gerekebilen davalar olduğu için bu davalar genellikle Belirsiz Alacak Davası olarak açılmaktadır. Bu konuda Belirsiz Alacak Davası başlıklı yazımız size bilgi sağlayabilecektir.
Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Dilekçesi Nasıl Yazılır ?
Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Dilekçesi Türkçe dili ile , Türk dilbigisi kurallarına ve Resmi Dilekçe yazım kurallarına uygun biçimde yazılmaktadır. Dilekçe Nasıl Yazılır yazımızı incelemeniz faydalı olabilir. Aşağıda Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Dilekçesi Örneği bilgilerinize sunulacaktır.
Dilekçenin hitap makamı başvuru yaptığınız adliyedeki Arabuluculuk Bürosunun ünvanıdır, arabuluculuk bürolarının adres ve iletişim bilgileri yazının sonundaki erişim linkleri ile erişebileceğiniz sayfalarda bulunmaktadır.
Taraflar yani çalışan olarak siz ve işveren tarafı isim ünvan ve adresler biçiminde belirtilmeli ve tanımlanmalıdır. Güncel ve doğru bilgiler ile kendinizi ve karşı tarafı yani anlaşmazlık yaşadığınız şirketi belirtiniz.
Dilekçe konusu Arabuluculuk bürosuna hangi konuda arabuluculuk başvurusu yaptığınızı kısaca belirttiğiniz kısımdır. Dilekçe konusunu okuyan kişi iş kanunu kapsamında çalışan olarak maddi alacaklarınızı alamadığınız için Arabuluculuk isteminizin olduğunu anlamalıdır. Arabuluculuk kurumuna birden çok çeşit başvuru yapıldığı için bu izah önemlidir.
Açıklamalar kısmı ise kısaca alacaklarınızın gerekçelerini ve ödenmemiş olduğunu hesaplama yanlışsa yanlış hesaplandığını eksik ödendiğini hukuki anlaşılır net açık ifadeler ile belirttiğiniz kısımdır. Maddeleyerek açıklamanız yerinde olur, ödenmemiş her alacağınızı ayrı bir başlık olarak izah ediniz. Net maddi tutar yazmanıza gerek yoktur, Maddi alacaklarınızı madde madde yazdığınız listeyi dilekçe ekinde sunabilirsiniz.
En son kısımda maddi haklarınızı alamadığınız için hak arama yönteminde ilk adım Arabuluculuk olduğu için başvuru yaptığınızı belirten ve arabulucu huzurunda uzlaşma dileğinizi sunan bir ifade ile dilekçenizi sonlandırınız.
Gerekli belgeleri ekler kısmına tek tek yazınız ve dilekçeye ekleyiniz. Maddi alacağınızı ispat eden her çeşit belge eklenebilir ve alakası olmayan belgeler eklenmemelidir.
Unutmamalıdırki Arabuluculuk yada Mahkeme süreci olsun veya olmasın hakettiğinizin dışında herhangi bir maddi talepte bulunma hakkınız hiçbir zaman yoktur ve olamaz. Talep edebileceğiniz haklarınız kanunen olan haklarınız olmalıdır ve işveren tarafından ödenmemiş olması gerekmektedir. Hiçbir hukuki işlemde gerçek dışı veya yanıltıcı beyanda bulunulmamalıdır.
Zorunlu Arabuluculuk Başvuru Dilekçesi
Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı
Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı
................................... Adliyesi Arabuluculuk Bürosuna
Dilekçe Konusu : İş Kanunu sebebi ile Zorunlu Arabuluculuk başvurumun sunulmasından ibarettir.
Başvuran :
Çalışan adı Soyadı :
Tc Kimlik No :
Telefon :
İkamet Adresi :
Vekili :
Karşı Taraf :
İşyeri Ünvanı :
Adresi :
Telefonu :
Her türlü cevaba karşı cevam verme hakkım saklı kalmak şartı ile ;
Açıklamalar :
AŞAĞIDAKİ BÜYÜK HARFLER İLE YAZILAN AÇIKLAMALARI SİLEREK İLGİLİ SAYIYA SİZİN DURUMUNUZU AÇIKLAR BİLGİLERİ YAZINIZ.
1- İŞYERİNDEKİ ÇALIŞMA GEÇMİŞİNİZİ TANIMLAYINIZ.
2- İŞ AKDİNİZİN FESİH EDİLME BİÇİMİNİ VE BU NOKTADA BİR HAKSIZLIK VARSA TANIMLAYINIZ.
3- ÇALIŞMANIZA AİT ÇALIŞMA DÖNEMİNİZDE TARAFINIZA ÖDENMESİ GEREKEN FAKAT ÖDENMEMİŞ MAAŞ FAZLA MESAİ ÜCRETİ VB ÇALIŞMA DÖNEMİ ALACAKLARINIZI BAŞLIKLAR OLARAK BELİRTİNİZ.
4- İŞ AKDİNİZ FESİH OLDUKTAN SONRA KIDEM TAZMİNATI , İHBAR TAZMİNATI , YILLIK İZİN ÜCRETİ VB İLGİLİ ÖDEMELER YAPILMADIYSA VEYA EKSİK YAPILDIYSA BU DURUMU İZAH EDİNİZ. (MADDİ DETAYLARI DİLEKÇEDE SUNMANIZA GEREK YOKTUR, ÖDENMEME VEYA EKSİK ÖDENME VEYA YANLIŞ HESAPLANMA GİBİ ANLAŞMAZLIK OLAN KONUYU BELİRTİNİZ)
5- Yukarıda belirtmiş olduğum gerekçeler ile işveren ile anlaşmazlık yaşamam ve kanunlar gereği hak arama yolumun ilk adımının Arabuluculuk Kurumuna müracat olması sebebi ile iş bu başvuruyu yapma zaruretim hasıl olmuştur.
Dilekçemde belirttiğim ve resen dikkate alınacak husurlar sebebi ile işveren ile uzlaşmak istemekteyim. Gereğini saygılarım ile arz ve talep ederim.
Tarih :
İsim Soyisim :
İmza :
Ekler :
İş Akdi Fesih Bildirimi
Kıdem Tazminatı Bordrosu
İhbar Tazminatı Bordrosu
Ödenmeyen Maddi haklarımı gösterir liste
Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Arabuluculuk Büroları Listesi , Adresleri ve İletişim Bilgilerini içeren Adalet Bakanlığı Web Sitesinde yer alan bilgilendirme Sayfası : https://adb.adalet.gov.tr/Home/SSSorularDetay/4
Arabuluculuk Kurumu ile ilgili tüm bilgi belge açıklamalara erişebileceğiniz adres : Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Kurumsal Web Sitesi : https://adb.adalet.gov.tr/