Ticari işletmelerde yani özel kurumlarda iş kanunu 15. maddesinde tanımlandığı üzere işverenin talebi ile uygulanabilen 2 aylık deneme süresi vardır, bu iki aylık süre işe girildiği günden başlayarak 60 günlük süreyi kapsamaktadır. Deneme süresi bir anlamda çalışanın niteliklerinin , verimliliğinin , başarısının ve kişiliğinin gözlemlendiği bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Yeterli nitelikleri olan , verimli çalışan , yeterli başarı sağlayan ve üslubu ile çalışmasından memnuniyet duyulacak çalışanların işe devam edeceği , bu kriterlere göre yeterli görülmeyenlerin iş akdinin fesih edileceği bir süreçtir.
Deneme süresi aynı zamanda çalışan için de işyerini tanımak ve memnuniyet duyacağı bir işyeri olup olmadığının anlaşılabileceği bir zaman dilimi olarak öngörülebilir. Yani deneme süresi aslında iki taraflı bir süreçtir, hem işveren çalışandan hemde çalışan işverenden memnun olursa iş akdi fesih edilmeden süreç devam ettirilebilir.
Deneme Süresinin yasal boyutu
4857 Nolu Türkiye Cumhuriyeti İş Kanunun 15. maddesine göre süreli ve süresiz iş sözleşmelerinde işveren isterse iki aylık deneme süresi koyarak çalışanın ön değerlendirmesini yapabilme hakkına sahiptir, bu süre çalışanın yeterliliklerini görebilmek için uygun bir süre olarak takdir edilmiştir.
İşveren isterse hiç deneme süresi koymayabilir veya en çok 60 güne kadar iş sözleşmesinde belirtmek şartı ile deneme süresi koyabilir.
Toplu sözleşme ile çalışanların iş akitlerini yapmak durumunda olan büyük işverenler yine iş sözleşmelerinde belirtmek kaydı ile 4 aylık deneme süresi uygulama şansına sahiptir.
Mevzuatta böyle yazıyor olmasına karşın özel eğitim gerektiren mesleklerde çalışanların işe kabulden önce bir mesleki eğitim aldıkları ve bu süreden sonra çalışmaya başladıklarına atıf ile deneme süreleri gerçekten işe başlama gününden başlatılabilmektedir. Bu gibi özel durumlarda iş sözleşmelerinde işe kabul edilen çalışanın süresi belli olan mesleki eğitimden sonra iş başı yapacakları ve deneme süresinin 2 ay olduğu belirtilirse, yine çalışanın deneme süresi eğitimini tamamladıktan sonraki 2 aylık süre olarak uygulanabilir.
Tek Taraflı , İki Taraflı Fesih Farkı Nedir ?
İş sözleşmeleri bir tarafın isteği yada iki tarafın da isteği ile fesih edilebilir. Fesihin anlamı iş sözleşmesinin bitirilmesi yani çalışan ve işveren ilişkisinin sonlandırılmasıdır.
İş sözleşmesinin çalışan tarafından fesih edilmesi istifa işlemidir, iş sözleşmesinin amir maddeleri gereğince herhangi bir yükümlülük getiriliyorsa iş akdinin feshi de yapılması gerekmektedir.
Bu yazımıza konu olan durum işverenin deneme süresinde olan bir çalışanın performansını yeterli görmeyerek iş akdini fesih etmesini konu etmektedir.
Her iki tarafın uzlaşması ile iş akdinin fesih edilmesi farklı bir fesihname yazılmasını gerektirmektedir. Bu makale ve sonundaki Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi yalnızca işverenin iş akdini fesih ettiği durumu belirtmektedir.
Çalışan açısından SGK işsizlik maaşı alabilme kriterlerinde kendi isteği ile istifa etmemiş olmak gibi bir şart bulunduğu gözlemlenmektedir. Bu sebeple işten ayrıldıktan sonra işsizlik maaşı talebi olabilecek bir çalışan istifa konusunda bizim metnimize de güvenmeyerek gerekli araştırmaları yapmalıdır.
Yeterlilik Sınavı uygulamaları nelerdir ?
Ayrıca çalışanların belirli bir sınava tabi tutularak derecelendirilerek kabul edildiği branşlar da bulunabilmektedir. Bu sınavlar yazılı , uygulama , sözlü veya mülakat şeklinde olabilmektedir.
Fakat günümüz iş yaşamında bu tip yazılı , sözlü sınavlar ve mülakatlar son derece rahatsız edici görülmektedir ve birçok davaya konu olabilmektedir. Belirli torpilleri olan kişilerin sınavlarının yüksek puanlar ile değerlendirildiğini , sözlü ve mülakat notlarının adil uygulanmadığı gibi konulardan çoğunlukla haklı bazen de haksız ithamlar olabilmektedir.
Bu sebeple özel şirketlerin bu tip uygulamalar yaparken toplu sınav , tekli mülakat usulünü benimsemeleri faydalıdır. Tercihen bağımsız denetim firmalarından sınav uygulama yada gözetmenliği hizmeti almaları, sınav sonuçlarının şeffaf olarak değerlendirilmesi esas alınmalıdır.
Yazılı ve uygulama sınavlarının adaletli uygulama açısından test usulünde yapılması ve sınav değerlemesi sonucunda cevap kağıdının ve cevap anahtarının çalışan adayına sunulması faydalı görülmektedir. Ayrıca mülakat ve sözlü tipi sınavlarda da mesleki yeterlilik puanlaması soruları adil ve şeffaf biçimde tüm adaylara aynı şekilde sorulmalı ve puanlama aynı kriterlere göre yapılmalıdır.
Yönetim danışmanlığı şirketleri bu tip sınav süreçlerinde danışmanlık , sınav uygulama ve sınav denetimi hizmetleri de sunabilmektedir. Bu tip denetim şirketleri ile hizmet alımı ile sınav süreçlerinin yönetilmesi çalışanlar için adaletli bir sınav sistemi sunulduğu ispatı ve güven açısından faydalıdır.
Deneme sürecinde iş akdi feshinde çalışan hakları nelerdir ?
Deneme süresinde çalışanın ve işverenin iş akdini fesih hakkı bulunmaktadır. Bu süreçte mevzuata göre bir ihbar süresinden bahsedilmemiş olsada, ihbar süresi ile ilgili maddelerin amir hükümleri çalışan lehine yorumlanarak 0 6 ay süreli çalışanlara uygulanan 14 günlük ihbar süresinin uygulanması güvenli doğru adil ve makul bir yaklaşım olur. Yani işveren deneme süresinde bir çalışanın iş akdini fesih edecekse deneme süresinin son gününü beklememeli en az 15 gün önce yazılı bildirim ile fesihi tebliğ etmelidir.
Çalışanın çalıştığı günler için tüm hakları eksiksiz ödenmelidir, herhangi bir kıdem tazminatı , ihbar tazminatı veya yıllık ücretli izin hakkı bulunmadığından bu kalemler için ödeme yapılmamaktadır.
Çalışanın fazla mesai , hafta tatilinde çalışma vb diğer alacakları da ödenmelidir. Çalışanın tüm alacaklarının vadesi ilgili takvim ayının sonunda maaş alacağının ödeneceği gün kadardır, bu gün veya öncesinde çalışanın haketmiş olduğu geliri eksiksiz ödenmelidir.
Deneme süresi içerisinde iş akdi fesih edilen çalışanın Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde haketmiş olduğu tüm hakları hiçbir değişiklik görmez. Yani işsizlik maaşı vb hakları son işyerindeki deneme süresindeki çalışması da dikkate alınarak varsa işleme tekrar koyulabilir. Bunu için SGK başvuru yapılması gerekmektedir.
İş Akdi feshi işleminden sonra ihbar süresi bitip iş ilişkisi sonlandıktan en çok 10 gün sonra işveren SGK işten çıkış bildirgesi verdikten sonra SGK mevzuatı gereği çalışanın Genel sağlık sigortası mükellefiyet durumu tekrar ilgili zaman geçince sorgulanır ve otomatik olarak GSS mükellefiyeti tekrar başlayabilir.
Burada durum genellikle şöyledir; işe girmeden önce GSS mükellefi ise işten çıktıktan sonraki mevzuata uygun süre sonrasında yeniden GSS primleri tahakuk etmeye başlayabilir.
Deneme Süresinde İş Akdi Feshi Nasıl Yapılır ?
İş akdi feshi karşılıklı uzlaşma ile yada tek taraflı yapılabilen ve her çeşit iş sözleşmesinin bir sebep ile bitirildiğini tescil eden ve karşı tarafa teblig eden resmi ve hukuki bir belgedir. Tüm iş sözleşmeleri iş akdi feshi ile sonlandırılmalıdır.
Deneme süresinde iş akdi feshi işverene herhangi bir ek yükümlülük getirmediği ve yasal dayanağı bulunduğu ve iş sözleşmesinde belirtildiği için normal bir fesih bildirimi olarak kaleme alınır, işveren tarafından çalışana tebliğ edilir ve çalışan tarafından tebellüğ edilerek karşılıklı olarak imzalanır. Bu şekilde iş akdi fesih edilmiş ve çalışan işveren ilişkisi bitmiş olur.
Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi Yazımı
Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi metninde işveren özlük bilgileri , çalışanın kimlik bilgileri , işe başlama tarihi , iş sözleşmesinde belirtilen deneme süresi , fesih gerekçesi , yasal maddi haklarının ödeneceği ve teşekkür yer almalıdır.
Bir çalışanın belkide çok uzun süre sonra zorluklarla bulduğu iş imkanını kaybediyor olduğunu belirtir bir metin olarak imza edildiğinden saygılı , nazik ve rahatsız edici ifadelere yer verilmeden yazılması makuldür. Bu işlem aslında kimseyi memnun eder bir işlem değildir bu sebeple çalışanın herhangi bir şekilde ek bir üzüntü yaşayabileceği ifadelere yer verilmemesi ahlaken sorumluluktur.
Aşağıda size sunacağımız Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi örneği sizin için temel bir belge olarak hazırlanmıştır. İşveren Çalışan ve fesih gerekçesi gibi bilgileri ve tarihleri güncel bilgiler ile düzenleyrek iki kopya olarak düzenleyiniz. İşveren tarafı yetkili tarafından kaşe imza edilirken çalışan tarafı çalışan tarafından imzalanmalıdır. Bir kopya işyerinde bir kopya çalışanda kalmalıdır. SGK işten çıkış bildirgesi en çok 10 gün içerisinde ilgili koddan yapılmalıdır. Çalışanın maddi hakları işten çıkışı yapılan ayın en geç maaş günü eksiksiz olarak yapılmalıdır.
Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi örneği aşağıda metin olarak ve metnin hemen altında word pdf ve html dosya biçimlerinde sunulmuştur. Metni kullanabilir yada belgeleri indirerek bilgisayarınızda düzenleyerek işlem yapabilirsiniz.
Yazımızın en sonunda TC Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden erişilebilir iş kanunu ve TC Aile Çalışma ve Sosyal Politikalar bakanlığı bilgilendirme sayfaları linkleri bulunmaktadır. İş akdinin deneme süresi içerisinde fesih edilmesi ve diğer konularda inceleme için başburabileceğiniz kaynaklar olarak bilginize sunulmaktadır.
Deneme Süresi içinde İş Akdi Feshi Bildirimi
Deneme Süresi içerisinde İş Akdinin Feshinin Bildirimi
Sayın ...........................................
................................................................. Ünvanlı şirketimizde ......................... tarihi ile imzaladığınız iş sözleşmesi ile ............................................. görevi ile çalışmaya başladınız.
İş sözleşmesinde açık şekilde izah edildiği gibi işletmemizde 2 aylık deneme süreci uygulaması bulunmaktadır. Deneme sürenizde amirleriniz tarafından yapılan değerlendirme sonucunda görevinizi yetine getirme konusunda performansınızın kabul edilir seviyeye ulaşmadığı belirtilmiştir.
Bu sebeple 4857 nolu iş kanunu 15. maddesi gereğince ....................... tarihinden geçerli olmak üzere iş sözleşmeniz sona erdirilmiştir. Hakettiğiniz ücret ve varsa tüm yasal maddi haklarınız banka hesabınız aracılığı ile ödenecektir.
Bilgileriniz , emeğiniz ve çalışmalarınız için teşekkür eder , iş yaşamındaki başarılarılarınızın devamını dileriz.
İş bu belge iş akdinin feshinin tebliği ve tebellüğünü gösterir belge olarak iki kopya olarak düzenlenmiş ve imza edilmiştir. Bir kopya çalışanda bir kopya işverende muhafaza edilmektedir.
Fesih Kararını Fesih Kararını
Tebliğ Eden Tebellüğ Eden
(El Yazısı ile “Metni Okudum , Anladım , Kabul Ederim” yazınız)
Tarih : Tarih :
İsim Soyisim : İsim Soyisim :
Görev :
İmza : İmza :
Mevzuat bilgi sistemi üzerinde Türkiye Cumhuriyeti 4857 Nolu iş kanunu metni pdf yapılı dosya erişim linki https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf
Türkiye Cumhuriyeti Aile Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İş Kanunu ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular Bilgilendirme sayfaları erişim linki https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/sss/calisma-genel-mudurlugu/is-kanunu/