Vardiya Çizelgesi bir işletmede çalışan kişilerin ilgili takvim ayında hangi vardiyada görevlendirildiklerini planlayan bir çizelgedir. Şirket yönetimi , idare ekibi veya sorumlu mühendis tarafından düzenlenebilmektedir. 2li 3lü Aylık Vardiya Çizelgesi nin nasıl hazırlanacağı ile ilgili açıklamalar ve örnek vardiya çizelgesi yazımız içerisinde bulunmaktadır.
Vardiya Çizelgesinin bir kanuni yönü veya yönetmeliği yoktur. Vardiyalar SGK mevzuatı sınırları içerisinde işveren tarafından belirlenerek planlanabilir çalışanlar vardiya planına uygun biçimde çalışmak durumundadır.
Vardiya Çizelgesi Nasıl Hazırlanır ?
Vardiya Çizelgesi işletmenin faaliyette olduğu dönemin çalışanların dönüşümlü olarak görev alması sebebi ile planlanarak çalışanların belirli zaman aralıklarında çalışmaları ve belirli zaman aralıklarında dinlenmeleri prensibi ile bölümlenmesi anlamına gelmektedir.
Örneğin 24 saat çalışan bir fabrikada 2li vardiya sistemi uygulanıyorsa ve 6 gün açlışılıyorsa 6 gün 7,5 saatlik dilimler halinde çalışma yapılabilmektedir. 5 gün çalışma varsa 5 gün 9 saatlik dilimler halinde çalışma yapılabilmektedir.
Vardiya Çizelgeleri normal çalışma planına göre hazırlanmaktadır, fazla mesailer dikkate alınmamaktadır.
İş Kanuna göre Mesai tanımı ve uygulaması
Mesai çalışanın işyerinde işini yapabilir durumda ve görev aldığı süreyi kapsamaktadır. Mesaiye yalnızca çalışılan süre dahildir, yemek arası , dinlenme arası , namaz saati vb görevin yapılmadığı tüm süreler mesaiden kabul edilmemektedir.
Bu sebeple 15 dk iki mola bulunan ve 1 saatlik öğlen yemeği arası bulunan bir işletmede mola ve yemek toplamı olan 1,5 saat mesaiye dahil kabul edilmez ve sabah 9:00 da gelip akşam 18:00 de görevi biten bir kişi işyerinde 9 saat bulunmuş olsa da mesai süresi 7,5 saat olarak değerlendirilmektedir.
Bir çalışan bir haftada en çok 45 saat çalışabilir, bu sürenin üstündeki tüm çalışma fazla mesai olarak kabul edilmektedir. Fazla mesaideki temel mantık haftalık çalışma saatinin dolması olarak düzenlenmiştir yani bir çalışan bir gün 10 bir gün 5 saat çalışıyorsa 10 saat çalıştığı gün için fazla mesai alması haftalık mesai toplamına göre hesaplanmaktadır.
Bir çalışan günde en çok 11 saat görev alabilir, 11 saat üstünde çalıştırılması mümkün değildir. Haftalık mesai toplamı hiçbir planlama ile 66 saatten fazla olamaz. 66 saatin üstünde çalıştırılmak kanunen kabahattir. Haftalık fazla mesai süresi 21 saatin üzerinde de olamaz.
Bir çalışanın haftanın bir tam günü hafta tatili izini zorunluluğu vardır, bu izinin hangi gün olacağını işveren belirleyebilmektedir.
4 saatten kısa günlük mesailerde en az 15 dk mola verilmelidir, 4 saat ile 7,5 saat arasındaki günlük çalışmalarda en az 30 dk mola verilmelidir. 7,5 saat üzerinde olan çalışmalarda ise en az 1 saat mola verilmelidir. Bu süreden az mola kullandırmak kabahattir. Molalar mesai ve fazla mesai hesaplamasına dahil değildir.
Öğlen yemeği saati işverence belirlenir ve işçilerin farklı saatlerde yemeğe çıkması işverenin insiyafitindedir. Öğlen yemekleri mesai sayılmamaktadır.
İş Sözleşmesi Hükümleri
Çalışanın işe girerken imzaladığı iş sözleşmelerinde fazla mesai yapabileceğini , farklı vardiyalarda çalışabileceğini , hafta tatilinin işveren tarafından düzenleneceğini , gece çalışması yapabileceğini kabul etmemiş olan çalışanların muaffakatname olmadan veya yeni sözleşme yapılmadan fazla mesaiye kalması , vardiyasının değiştirilmesi , hafta tatili gününün pazar günü dışında bir güne alınması iş kanununa göre kabahattir.
Çalışan iş sözleşmesinde hür iradesi ile fazla mesai yapabileceğini , farklı vardiyalarda çalışabileceğini , hafta tatilini işverenin belirleyeceğini , gece çalışması yapabileceğini , pazar günü çalışabileceğini kabul etmiş olmalıdır.
Hiçbir çalışan kabul etmediği fazla mesaiye , kabul etmediği vardiyaya , kabul etmediği pazar günü çalışmaya , kabul etmediği gece mesaisine zorlanamaz, tek taraflı haklı fesih sebebi oluşturur ve mahkemeye gidilmesi ve ispatı halinde netice çalışan lehine gerçekleşir.
İş sözleşmesinde iş kanuna aykırı hiçbir madde sunulamaz, sunulmuş olursa geçerli kabul edilmez, iş kanunu ile çelişen maddeler çalışan tarafından kabul edilmiş olsa dahi hükmü bulunmaz.
İş sözleşmelerinde bırakılan boşluklar çalışan tarafından sözleşmenin imzalandığı zamanda ve imzalandığı kalem ile çalışan tarafından doldurulmuşsa kabul edilir. Çalışan imzaladıktan sonra çalışanın huzurunda olmayan bir yerde iş sözleşmesi üzerindeki boş alanların farklı bir kişi tarafından doldurulması iş sözleşmesini hükümsüz kılar. Bu konuda çekişmeli çok dava oluşmaktadır, iş sözleşmelerindeki tüm yazılı alanlar çalışan tarafından kendi el yazısı ve sözleşmenin imzalandığı esnada , sözleşmenin imzalandığı kalem ile yazılması şartı ile geçerli kabul edilmektedir.
İşverenlerin çalışanlarına sunacakları iş sözleşmelerinin en azından yazımı esnasında bir Avukattan danışmanlık alınması hukuki güvenlik ve iş kanunu uyumluluğu açısından son derece önemlidir, Kesinlikle bir avukatın düzenlediği veya onayladığı iş sözleşmlerini kullanmaya özen gösteriniz.
Genellikle Uygulanan Örnek Tek Vardiya Mesai Planları
Yukarda belirttiğimiz gibi haftalık normal mesai İş Kanununa göre 45 saattir ve haftanın bir tam günü izin yapılması gerekir.
5 Gün çalışılan bir işyerinde 9 saat günlük çalışma normal mesai sınırıdır. Sabah 9 da gelen bir kişinin en az 1 saat mola hakkı bulunduğu ve mesaiye mola dahil olmadığı için işyerinde geçirdiği süre 10 saat olacaktır ve için akşam çıkış saati , 19:00 olacaktır. Bu normal hesaplamadır, herhangi bir usulsüzlük ve fazla mesai durumu yoktur.
6 Gün çalışılan bir işyerinde 45 saat haftalık mesai günlük 7,5 saat ile dolmaktadır, tam 7,5 saat 1 saatlik zorunlu molayı şart getirmektedir ve çalışan toplam en az 8,5 saat işyerinde bulunacaktır. Sabah 9:00 da işbaşı yapan bir kişi akşam 17:30 da işyerinden çıkabilmektedir. Normal hesaplamadır, herhangi bir usulsüzlük ve fazla mesai yoktur.
Bir işletme 7 gün çalılabilir fakat bir çalışan 7 gün ard arda çalıştırılamaz, bir işletme 7 gün 24 saat 365 gün çalışabilir fakat hiçbir çalışan 11 saatten fazla günlük , 66 saatten fazla haftalık çalıştırılamaz. Vardiya planlamaları bu sebeple var olmuştur.
Tek vardiya ,5 gün çalışma 2 gün izin , Haftalık 45 Saat mesai , günlük 9 saat mesai 1 saat mola olan işyerleri sabah 08:00 – 18:00 / 08:30 – 18:30 / 09:00 – 19:00 en çok rastlanılan mesai saatleridir.
Tek vardiya ,6 gün çalışma 1 gün izin , Haftalık 45 Saat mesai , günlük 7,5 saat mesai 1 saat mola olan işyerleri sabah 08:00 – 16:30 / 09:00 – 17:30 / 08:30 – 17:00 en çok rastlanılan mesai saatleridir.
Genellikle Uygulanan Örnek Çift Vardiya Mesai Planları
Çift vardiya 24 saatlik zaman diliminde iki çalışanın görev aldığı mesai planlaması olarak karşımıza gelmektedir. Burada 24 saatlik gün 2 kişinin çalılacağı saatlere göre ayrılır ve iki çalışan aynı anda görevde olmaz. Genellikle aynı görevi alan çalışanların dönüşümü planlanmaktadır. Büyük işletmelerde çalışanlar gruplanarak vardiyalar planlanır.
En çok rastlanan vardiyalar Gündüz 08:00 – 16:30 Gece 16:30 – 01:00 , Gündüz 07:00-15:30 Gece 15:30-00.00 vardiyalarıdır. Bu hesaplama günlük 7,5 saat mesai 1 saat mola ile hesaplanmaktadır. İşletmeler bu planlamayı yaparak mesai saatlerini planlayabilirler.
Genellikle Uygulanan Örnek Üç Vardiya Mesai Planları
Çift vardiya 24 saatlik zaman diliminde üç çalışanın görev aldığı mesai planlaması olarak karşımıza gelmektedir. Günün 24 saat olması , 7,5 saatten çok çalışan kişilerin tam 1 saat mola hakkının zorunlu olması üç vardiya çalışmasını tam güne sığdırmamaktadır. Burada iş kanunu hükümlerinin uygulanması açısından aşağıdaki düzenlemeye benzer düzenleme yapılması şarttır.
Haftada 6 gün çalışan kişilerin günlük 7,5 saat mesai ile 45 saat haftalık mesai süresi dolar ve günlük 1 saat mola hakları bulunduğu için işyerinde bulunma süreleri 8,5 saattir, üçlü vardiya modelinde günlük mesai saatlerinin yarım saatleri vardiyalar arasında çalışan sürelerdir. Bu sebeple vardiya sonlarına mola koyularak bu sürede imalatın durmaması hedeflenebilir. Bunu idare ve mühendis ekibi çalışanların da zorlanmayacağı bir uyumlu plan içinde işletmenin doğasına göre planlarlar.
Örtüşen mesailer çalışanlar arası görev teslimini ve işin devamlılığını olumlu etkilediği için aşağıdaki gibi üçlü vardiya saatleri genellikle uygulamadadır.
En çok rastlanan üçlü vardiyalar Gündüz 08:00 – 16:30 Öğlen 16:00 – 00:30 , Gece 00:00-08:30 ve Sabah 07:00-15:30 Öğle 15:00 – 23:30 Gece 23:00 – 07:30 olarak karşımıza gelmektedir. Bu hesaplama günlük 7,5 saat mesai 1 saat mola ile hesaplanmaktadır. İşletmeler bu planlamayı yaparak mesai saatlerini planlayabilirler.
Vardiya Çizelgesi Nasıl Planlanır ?
Öncelikle vardiyanın tek çift veya üç vardiya olacağını işletmenin faaliyetine göre karar verilir.
Vardiyalar isimlendirilerek giriş çıkış saatleri planlanır. Burada vardiyaların birbiri ile kısa kesişimleri işin devamlılığı açısından faydalı olmaktadır. Bir vardiyanın tam bittiği anda diğer vardiyayı başlatmak iş sürekliliğini düşürebilmektedir.
Çalışanlar vardiya sayısı kadar bölüme ayrılır ve bu bölümlemede usta kalfa şef sorumlu gibi üst çalışanların her vardiya başında bulunacağı bir gruplandırma yapılır, gruplara bir harf kodu verilir.
Bu planlama sonucunda aylık çalışmanın kaç vardiya olacağı , vardiya başlangıç bitiş saatleri hazırlanmış olur ve çalışanlar vardiya sayısına göre makul şekilde bölümlenmiş olur.
Daha sonra çalışanların da memnuniyeti düşünülerek vardiya dönüşüm planlaması yapılır, örneğin bir grup bir hafta sabah bir hafta öğlen bir sonraki hafta gece çalışmasına koyulur.
Bazı çalışanlar gündüz başka işlerle meşgul olup sabit bir vardiyayı tercih edebilirler, böyle durumlarda gruplar arası geçiş veya sabit vardiyalı ek gruplandırmalar da gerekli olabilmektedir.
Bu özel durumları karşılar Vardiya Çizelgelerini hazırlayıp örnek şablon olarak sunma imkanımız malesef yoktur. Bizim sunacağımız vardiya çizelgesi örnekleri aşağıda da açıklanacağı gibi iki durum için örnek teşkil etmektedir.
Bunlardan birincisi tüm çalışanların dönüşümlü olarak vardiyalara bölündüğü planlama , ikincisi ise çalışanların bir kısmının sabit vardiyaları olduğu , diğer çalışanların bu vardiyalara haftalık olarak katıldıkları durumdur.
İşletmenize özel durumları bu iki örneği çeşitlendirerek kolaylıkla planlayabilirsiniz.
2li 3lü Aylık Vardiya Çizelgesi
Aşağıda sunmuş olacağımız vardiya çizelgesi üçlü vardiya prensibine göre hazırlanmıştır, 6 gün çalışma günde 7,5 saat mesai ve 1 saat mola olarak planlanmıştır. Mesai saatleri örnek olarak verilmiştir. Molalar 45 dk ve 15 dk olarak iki parçaya ayrılmıştır.
Haftalık 45 saat maksimum normal mesai ve 1 saatlik mola şartını sağlamaktadır. Yukarıda da izah ettiğimiz gibi fazla mesai olmadan haftalık 45 saatten fazla çalışma yapılamaz, günlük 7,5 saat çalışmada en az 1 saat mola verilir.
Siz örnek Vardiya Çizelgesini kendi işyerinize ve faaliyetinize göre değiştirerek kullanmalısınız, yapmanız gerekenler, sırası ile
- İki vardiya ise gece vardiyasını silmeniz yada boş bırakmanızdır.
- Sabah Öğle ve gece Mesai geliş gidiş saatlerini iş kanunu ve mevzuatlara uygun ve gerçek iş faaliyetinize uygun biçimde belirlemenizdir, her güne ayrı mesai saatleri yazılabilir.
- Mola saatlerini hesaplayarak güncelleyiniz.
- Haftalık planlar tablosu haftanın günlerine göre düşey ve yatay olarak mesai grupları dağılımını ifade eder, GÜN başlığına ayın günlerini yazmanız gerekmektedir. Ayın 1. günü hangi günden başlıyorsa en solda yer alan hafta o günden başlayarak planlanmalıdır. Örneğimiz rastlantısal olarak hazırlandığı için ayın 1. günü pazartesi olarak yer almaktadır. Ayın 1. günü perşembe olsaydı en soldaki gün kolonu 4 sıra perşembe günü ayın 1. günü olarak yazılarak başlayacaktı. Vardiya Çizelgesini yaptığınız ayın 1. gününü ilk haftadaki ilk işgünü olarak 1. gün olarak yazarak günlerin dağılımını yapınız. Excel formlarında zorluklar yaşadığını bildiren kişiler olduğu için word olarak yazdık, manuel olarak 30 iş gününü yazmanız bir dk sürecektir.
- İlgili haftalara göre çalışan gruplarının sırasını yan tarafa yazmanız gerekmektedir. Yani 1. gün hangi gruplar hangi sıra ile çalışacaksa o harf sırasını yazmanız gerekmektedir. örneğin 3. Gün A,B,C ifadesi ayın ilk haftasının 3. günü çarşamba günüdür ve sabah mesaiye A grubu , Akşam B Grubu , Gece ise C grubuna dahil çalışanlar gelmektedir.
- Vardiyaların çalışanlara adil dahilması için haftalık rotasyon uyguladık yani bir grup çalışan bir hafta sabah , bir hafta akşam, bir hafta gece gece çalışması yapıyorlar. Siz kendi çalışan sınıflandırmanızı aynı A B C gibi planlayabilirsiniz.
- Sabit Vardiya yani sürekli sabah öğlen yada gece çalışanları için ek bir planlama yapmanıza gerek yoktur, Bu çalışanlar 3. sayfada yer alan sabit vardiya listelerinde isimlendirilmelidir.
- Vardiya amirlerini gruplara ayırmanız gerekmektedir, A B ve C grupları için 8 er adet amir pozisyonu bırakılmıştır, daha yüksek sayı için ek satırları tab ile açabilirsiniz. Çalışanlarınız 2 grup olacaksa C grubunu silebilir yada boş bırakabilirsiniz.
- 2. sayfada yer alan çalışan grup dağılım tablolarına hangi çalışan hangi gruba atandıysa isim soyisim biçiminde listeler hazırlayınız. Bir çalışan ya Grup atama yada sabit vardiya tablosunda yer almalıdır.
- 3. sayfada sabit vardiyası olan çalışanları sabah akşam yada gece olarak listeleyiniz.
- iki kopya olarak hazırladıktan sonra bir şablondaki gün verilerini silip yalnızca çalışanlar , amirler , mesailer ve gruplar oluşmuş halini kendinize şablon dosya olarak saklayınız. Her ay başında şablondan yeni ay için dosya kopyası alarak düzenleyiniz ve arşivleyiniz.
- Belirttiğimiz gibi her şirkete ve her sektöre uygun bir Vardiya Çizelgesi imkanı maalesef bulunmadığı gibi kimsenin düşünme ve hazırlama imkanı da pek yoktur. Bu Vardiya Çizelgesi 100 çalışana kadar bir aylık vardiya çizelgesini isim listeleri de dahil olmak üzere 15 – 30 dk da hazırlamanıza olanak verecektir.
- Üzerinde dilediğiniz düzenlemeyi yapabilir ve bu sayfayı paylaşabilirsiniz.
Umarız Vardiya Çizelgesi Örneğimiz işinizi görecektir. Görevinizde kolaylıklar dileriz , Saygılarımızla
............... Yılı ................... Ayı Vardiya Çizelgesi – Vardiya Tanımları ve Takvim Sayfası
SABAH VARDİYASI İŞE GELİŞ GİDİŞ SAATLERİ
PAZARTESİ
SALI
ÇARŞAMBA
PERŞEMBE
CUMA
CUMARTESİ
AKŞAM VARDİYASI İŞE GELİŞ GİDİŞ SAATLERİ
PAZARTESİ
SALI
ÇARŞAMBA
PERŞEMBE
CUMA
CUMARTESİ
GECE VARDİYASI İŞE GELİŞ GİDİŞ SAATLERİ
PAZARTESİ
SALI
ÇARŞAMBA
PERŞEMBE
CUMA
CUMARTESİ
SABAH AKŞAM GECE VARDİYALARI MOLA SAATLERİ
SABAH 1
SABAH 2
AKŞAM 1
AKŞAM 2
GECE 1
GECE 2
HAFTALIK PLANLAR
GÜN
GRUP
GÜN
GRUP
GÜN
GRUP
GÜN
GRUP
GÜN
GRUP
PAZARTESİ
1
A,B,C
8
C,A,B
15
B,C,A
22
A,B,C
28
C,A,B
SALI
2
A,B,C
9
C,A,B
16
B,C,A
23
A,B,C
29
C,A,B
ÇARŞAMBA
3
A,B,C
10
C,A,B
17
B,C,A
24
A,B,C
30
C,A,B
PERŞAMBE
4
A,B,C
11
C,A,B
18
B,C,A
25
A,B,C
31
C,A,B
CUMA
5
A,B,C
12
C,A,B
19
B,C,A
26
A,B,C
1
CUMARTESİ
6
A,B,C
13
C,A,B
20
B,C,A
27
A,B,C
2
PAZAR
TATİL
TATİL
TATİL
TATİL
TATİL
A,B,C = Sabah A Grubu , Akşam B Grubu , Gece C Grubu Kısaltmasıdır.
C,A,B = Sabah C Grubu , Akşam A Grubu , Gece B Grubu Kısaltmasıdır.
B,C,A = Sabah B Grubu , Akşam C Grubu , Gece A Grubu Kısaltmasıdır.
A Grubunda Görevli Amirlerin İsimleri
B Grubunda Görevli Amirlerin İsimleri
C Grubunda Görevli Amirlerin İsimleri
............... Yılı ................... Ayı Vardiya Çizelgesi - Çalışan Grup Dağılımı Tabloları
A Grubunda Görevli Çalışanların İsimleri
B Grubunda Görevli Çalışanların İsimleri
C Grubunda Görevli Çalışanların İsimleri
............... Yılı ................... Ayı Vardiya Çizelgesi - Sabit Vardiyalı Çalışan Listeleri
Sabit Olarak SABAH VARDİYASINDA Görevli Çalışanların İsimleri
Sabit Olarak AKŞAM VARDİYASINDA Görevli Çalışanların İsimleri
Sabit Olarak GECE VARDİYASINDA Görevli Çalışanların İsimleri
Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinde 4857 nolu iş kanunu metni pdf formatında : https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf
İş Kanununa ilişkin mesai süreleri yönetmeliği Mevzuat Bilgi sistemi bilgi Sayfası Erişim Linki : https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5447&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
İş Kanuna göre fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliği pdf formatlı belge : https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=6249&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5