İş kanunu ilgili maddeleri gereği çalışanların çalıştıkları işyerindeki mesai uygulamalarına uymaları şarttır. Hiçbir çalışanın diğer çalışanların uyduğu şartlara uymama ayrıcalığı bulunmamaktadır. İşverenlerin verilen emek , zanaat , bilgi ve beceri karşılığında ödemekle yükümlü oldukları maaş ve sosyal haklar bulunduğu gibi çalışanlarında mesai saatlerine uymak ve mesai içerisinde görevlerini en azından makul seviyede yerine getirme yükümlülükleri vardır.
İşyerlerinde mesai iş konularına göre sıkı denetlenebilir veya daha serbest davranılabilir, bu işverenlere , şirketlere ve iş kollarına göre değişkenlik gösterebilmektedir. İmalat ve hizmet sektörlerinde belirli bir imalat planı oluşturulduğu ve müşterilere hizmet sunulması gerektiği için mesai genellikle çok önemlidir. Ticaret ve Eğlence sektöründe mesailerin daha uzun olmasına da bağlı olarak mesailer biraz daha esnek gözlemlenmektedir. Fakat ortak olarak hiçbir işveren işe geç gelinmesinden , işten erken çıkılmasından ve işin düzgün yapılmamasından memnun olmaz, çalışanlar bir gün işveren olduklarında kendileri de aynı beklentilere sahip olacaktır.
İşe geç gelmek nedir ? ne kadar gecikme geç gelme kabul edilebilir ?
İşe geç gelinmesi mesaiye uymamak anlamına gelmektedir ve iş kanununa göre işe geç gelinmesi ve işe gelinmemesi ayrı kavramlardır. Bu yazımızda işe geç gelinmesi konusundan bahsediyor olacağız. İşe geç gelinmesi işveren tarafından belirlenen işyerine çalışanın mesai başlama saatinden makul süre geçmesine rağmen ulaşmamış ve işini yapma görevine başlamamış olması anlamına gelmektedir. Burada makul süre yaşanılan şehir hayatı içerisinde trafik yoğunluğu gibi ufak sebeplerle olabilecek birkaç dakikayı çok dikkate almamak anlamına gelmelidir. Yani hem sosyal olarak hemde hukuken nadiren olan küçük gecikmeler genel yaşamın gereği olabilecek aksaklıklardır bunlar herhangi bir işlemde konu edilemezler.
Fakat neredeyse her haftanın bir günü işine 15 dk – 20 dk gibi süreler yada daha fazla süre geç kalan bir çalışan hem mevzuat üzerinde hemde resmi işlemlerde işe geç gelmiş olarak kabul edilebilir. Mevzuatta ve Kanunlarda belirli bir dakika veya sıklık tanımlanmamıştır ama genel dosya incelemelerinde ayda bir iki defa birkaç dakika geç kalınması hiçbir zaman dikkate değer bulunmamakta fakat ayda 3 defa yada fazla ve 15dk ve üzeri mazeretsiz gecikmeler daima gecikme olarak kabul edilmektedir.
Bu sebeple işverenler ve çalışanlar işe birkaç dakika ve ayda 1 2 defa geç kalmayı abartmamak kaydı ile normal yaşam içerisinde olabilecek durumlar olarak esneklik ile karşılamaya gayret etmelidir. İşveren durumun süistimale doğru gitmemesi açısından zaman zaman genel mesai uyarılarını tekrarlayarak geniş davranışların önüne geçmeli ve çalışanlarda geliş saatlerine dikkat ederek mesai saygılarımı göstermelidirler.
İşe geç kalan işten çıkarılabilirmi ?
İşe geç gelmek hiçbir şekilde tek başına işten çıkarılma sebebi olamaz, makul defanın çok üzerinde tekrarlanan uyarı nın çok kez, ihtarın 3 yada daha fazla yazılı olarak yapıldığı ve istikrarlı olarak işe geç gelmeyi sürdüren çalışanların görevine işveren son verebilir. Kıdem ve ihbar tazminatı ve yıllık izinlerini sağlamak kaydı ile düzenli işe geç kalma durumu bir işten çıkarılma sebebi olabilir. Ama yalnız başına iki defa işe geç kaldın diye işten çıkarmak sakıncalıdır. Yazımızın genelini okuyarak sözlü uyarı , yazılı uyarı , yazılı ihtar prosedürlerini 3 takvim ayı uyguladıktan sonra çalışanda bir değişim olmuyor ise iş akdi fesih edilme yoluna gidilmesi makuldür. Bir iki defa işe geç kalan çalışanın kaybedilmesi de sosyal açıdan uyun değildir , hukuki olarak da kabahate orantılı bir sonuç değildir iş akdinin fesih edilmesi.
Ayrıca mesaiye gecikme çalışanlar arasında bulaşıcıdır, özellikle 10 kişiden çok kişinin çalıştığı işletmelerde genellikle en az bir mesai problemli çalışan bulunur ve bu kişinin mesaiye sıklıkla geç kalması iki kötü sonuç doğurur, birincisi diğer çalışanlar kendileri işe vaktinde gelirken diğer kişinin sürekli gecikiyor olmasından rahatsızlık duyarlar, ayrıca işveren de tabiki rahatsızlık duyar. İkinci konu da ona herhangi bir yaptırım olmadığından sebep diğer çalışanlarda ona bir şey demiyorlarsa bende geç gelirim mantığı ile gevşemeye başlayabilmektedir. Bu sebeple bu mesaiye gecikmenin ikincil sonuçlarının da önüne geçilmesi adına bir takım önlemler alınması genel olarak faydalıdır.
İş sözleşmesinde işe geç gelinmesi ile ilgili konular açık şekilde belitrilmelimi ?
Genel olarak işe geç kalmalar ile ilgili kriterin iş sözleşmesinde yer alması herkes için faydalı olacaktır, işe 1 dk dan fazla geç kalınması mesaiye geç kalınması anlamına gelmektedir gibi bir madde hukuken geçerli olmamak ile beraber makul süre mantığı geçerlidir, İş sözleşmesinde şirket mesaisi belirlendikten sonra olağanüstü bir sebep olmaksızın işe 15 dk dan geç gelinmesi mesaiye geç kalınması , 15 dk dan daha erken çıkılması mesaiden geç çıkılması anlamına gelir gibi bir madde eklenmesinde herhangi bir hukuki sakınca bulunmaz.
Ayrıca geç kalınması durumundaki uygulama da gene hukuk çerçevesinde belirlenebilir ve iş sözleşmesinde yer verilir, örneğin her çalışanın ayda en çok 2 defaya mahsus işe en çok 20 dk geç gelme veya 20 dk erken çıkma hakkı bulunmaktadır ve geç gelme ve erken çıkmaların toplam süresi 30 dk geçtiği takdirde sözlü uyarı yapılır. Tekrarı halinde çalışana ihtar verilerek yazılı savunması talep edilir. gibi bir madde yazılabilir. Bu hukuken her çalışana ayda en çok toplam 2 defa 15 dk geç gelme veya 15 dk erken çıkma izni sağlar fakat tekrarı halinde ihtar verileceğini ve savunması isteneceğini beyan etmiş olur.
Bu örnek genel hukuki durumlar için yeterli bir sözleşme maddesi sağlar, çalışanlara ayda 2 defa geç kalabilme hakkı sunulması adil yeterli ve hayatın olağan akışına uygundur, 3. tekrarda ihtar edilecekleri de tarafa teblig edilmiştir. Savunması isteneceği de teblig edildiği için genel mevzuata uyumlu bir iş sözleşmesi maddesi sağlanmış olabilecektir.
İşe geç gelme konusunda disiplin uygulaması kriterleri ne olmalıdır ?
Ayrıca genel olarak personel disiplin işlemleri uyarı , ihtar ve kınama yolunu izlemelidir, araya farklı kırılımlar da disiplin yönetmeliğinde yer verilmek kaydı ile bu kademelere eklenebilir. Yukarıdaki örneği kendi şirketinize uyumlu hale farklı biçimde de getirebilirsiniz. Yani kişinin düzenli olarak geç kalma alışkanlığı varsa 3. geç kalışında uyarı , 4. geç 5. 6. geç kalışında ihtar verilmesi de makul bir yaklaşımdır.
İşe geç kalma durumlarında kınama uygulaması sakıncalı görülmektedir. Genel disiplin mevzuatında kınama ağır kusurlar için değerlendirilmektedir. Yani çalışana işe geç kalmadan ötürü kınama uygulanması makul değildir, uygulanmamalıdır. Kınama uygulaması örneğin akşam çok fazla alkol alarak yorgun gergin ve alkol kokarak işe geç kalan ve kendisini kıyafeti ve genel haliyle alakalı uyaran müdürüne kaba cevaplar veren bir çalışana verilebilecek bir uygulama olarak düşünülmelidir. İşe geç kalma konusunda uygulanacak doğru usul uyarı ve sonrasında ihtardır. Sürekli ihtar edilen bir çalışanın işyerinden yasal hakları verilecek uzaklaştırılması daha makul bir çözüm olarak gözükmektedir.
İhtar genel olarak kötü bir ifade gibi dursa da işhayatının içinde olması gereken bir belgedir. İşveren ne kadar sözlü olarak uyarırsa uyarsın herhangi bir adli durumda işverenin yüz yüze yaptığı uyarıların hiçbir hükmü yoktur, işveren işe geç gelme ile ilgili yaptığı uyarıları en az 2 çalışan şahit huzurunda uygun bir üslup ile yapmış olsa dahi konu mahkemeye intikal ettiği durumda şahit beyanlarının sunulması ve benzeri gereksiz süreçler gerektirebileceği ve mahkeme hakiminin insiyatifinde olan tanık ifadelerine başvurulması adli durumlarda pek bir fayda sağlamaz, Yani sözlü olarak 100 defa uyaracağına işveren yazılı 2 ihtar vermeyi tercih etmelidir, ihtar belgeleri herhangi bir uzlaşmazlık halinde mahkemede delil olarak dikkate alınmaktadır.
İşe geç kalma konsuunda uyarı ve ihtar uygulaması
Tabi çalışanın ihtarı kabul etmeme , imzalamama gibi durumları da olabilmetkedir. Bu gibi durumlarda ihtar belgesinin hemen altında ihtarın şahitli tebliği tutanağı bilginize sunulacaktır. Bu belge de personelin yazılı ihtarı imzalamaması ve savunma vermemesi durumunda düzenlenmesi gereken bir tutanaktır. Hukuken mahkemelerde dikkate alınmaktadır. İhtar verilen çalışan ihtara itiraz eder ve savunma vermeyi reddederse konunun hukuki sürtüşme sözkonusu olduğu durumda belgelenmesi için düzenlenmesi gereken bir tutanaktır. Bu tutanak işveren tarafından düzenlenmese daha sağlıklı olur, diğer bir çalışan tarafından tutanağın yazılıp imzalanması ve imza anında iki çalışanın şahit olarak imzalaması hukuken yeterlidir. Bu tutanak ile çalışanın işe geç gelme konusunda ihtar edildiği , ihtarın yüzüne karşı anlayacağı şekilde yapıldığı ve yazılı olarak sunulduğu , imzalamadığı ve savunmayı da kendi iradesi ile vermediği belgelenmiş olacaktır. İşveren açısından ihtar tebliğ edilmiş ve çalışan savunma vermemiş olarak mahkemece kabul görebilecektir. Aksi takdirde çalışana ihtar verildiği ve savunma vermediğinin hukuken ispatı zor ve yorucudur.
İşe Geç Gelme İhtar belgesi günün tarihini , işe geç gelinen tarihi , çalışanın kimlik bilgilerini , şirket bilgilerini , mesai tanımını ve işe gelinen saati açık anlaşılır ve hukuki olarak belirtmelidir ve çalışanın işe geç kalmaması konusunda ihtar edildiğinin beyanı gereklidir. Çalışanın da en azından ismini yazması ve imzalaması ile belge geçerlilik kazanır. Belgenin ihtar eden tarafı şirketi temsilen herhangi bir çalışanı olabilir , müdür yetkisinde bir kişi olma zorunluluğu yoktur. Genel usul gereği çalışanın daha üst kademesindeki bir kişi veya insan kaynakları görevlisi veya müdür konumunda bir kişinin ihtar vermesi daha sağlıklıdır. Eş kademedeki kişilerin birbirine ihtar vermesi genel olarak personel içi çekişmeleri artırmaktadır.
Yine belirtmeyi faydalı görüyoruz işe geç kalmak tek başına işten çıkarılma sebebi değildir, tekrarlı olarak yapılması , uyarı ihtar ve savunma alınması ve bunun da tekrarı ile haklı fesihe konu edilebilir. Tazminatsız olarak işten çıkarılma , tazminatın yarım ödenmesi , ihbar uygulanmaması, derhal fesih , 2 gün maaş kesintisi de dahil olmak üzere tüm işlemler kabahat ceza karşılaştırması olarak bakıldığında kusurlu işlemlerdir. İş kanunu maddelerini iyice okuyarak bir avukattan danışmanlık alarak iş akdi feshi konularını düşünmeye ve karar almaya gayret ediniz. bir yada iki kez işe geç kalmak tek başına haklı fesih e dayanak bile değildir, durumun tespit tutanakları ile belirlenmesi ve belirli bir dönemde belirli bir sayıdan fazla ve rahatsız edici sayıda olması , birden çok yazılı ihtar verilmesi ve düzelme olmaması üzerine haklı fesihe dayanak olabilir. Lütfen bu konuda yanıltıcı bilgilere hatta bu metne de inanmayınız, iş kanununu ve yargıtay kararlarını kendiniz de araştırınız ve bir avukata danışınız, hukuki danışmanlık alınız.
Aşağıda sağlayacağımız belge bir şirketin işe geç kalma prosedürü için yeterli bir örnek belgedir. Birinci sayfa işe geç kaldığının tesbit tutanağıdır, bu tutanak bir çalışan ve iki şahit ile imza altına alınabilir, bu belge geç kalan çalışanın işe geç kaldığının resmi olarak belgelenmesine yarayan işe geç kalma tespit tutanağı konulu olay tespit tutanağıdır. İkinci belge uyarı belgesidir , bu belge ile çalışanın işe geç kalmaması konusunda yazılı olarak uyarıldığının tebliği ve tebellüğü anlamına gelmektedir. üçüncü belge ise işe geçkalmanın tekrarı sebebi ile yazılı olarak ihtar edildiğinin tebiliği ve tebellüğü anlamına gelmektedir. Dördüncü belge ise çalışanın ihtara vereceği yazılı savunmasını içerecek belgedir. ihtiyacınıza göre bu belgelerin bir iki üç yada dördüncü sayfasının çıktısını alabilirsiniz. Genel bir işlemde ya uyarı ya ihtar verilmeyeceğini unutmayınız, personel disiplin yönetmeliği gereği ya uyarılır yada ihtar edilir ikisi birlikte kullanılmaz, yani siz 1-2. sayfalar olarak 2 belge ile uyarı işlemi yapacaksınız yada 1 3 4. sayfalar ile ihtar ve savunma alma işlemi yapacaksınız. Set olarak 4 sayfayı birden hiçbir zaman kullanmayacaksınız buna lütfen dikkat ediniz.
İşe Geç Gelme İhtar Örneği
OLAY TESPİT TUTANAĞI
KONU : İŞE GEÇ KALMANIN TESPİT EDİLMESİ.
İş bu tutanak .......................................................................... Şirketinde çalışmakta olan .................................................. isimli çalışanın ..................... Günü mesai saati başlamasını ......................... kadar süre geçmesine rağmen işe gelmemesi ve görevine başlamamasının .............................................. isimli çalışanın tespiti üzerine ................................................ isimli çalışan tarafından yazılmış ve yine şirket çalışanı olan ................................................... ve ................................................. isimli çalışanlar şahitliğinde imza altına alınmıştır.
İmzalanmasının ardından diğer çalışanların duyabileceği kadar yüksek sesle okunmuştur.
Diğer çalışanların sözlü talepleri ve şikayetleri üzerine aşağıdaki hususlar da tutanağa yazılmıştır;
.................. Günü diğer tüm çalışanlar mesai saatinde işyerine vaktinde ulaşabilmiştir ve olağanüstü bir hava koşulu yada ulaşımı etkiler herhangi bir durum sözkonusu olmadığı ve herhangi bir mücbir sebep bulunmadığı beyan ve tespit edilmiştir.
Diğer çalışanların mesaiye vaktinde gelip görevlerine başlamalarına rağmen bir çalışanın geç gemesinden rahatsız oldukları, mesaiye vaktinde gelerek görevine başlamadığı için işlerin aksadığı tespit edilmiştir.
Ayrıca tutanağa konu olan çalışanın bir aylık süre içerisinde birden çok defa işe geçkaldığı ve bu hususta amiri tarafından sözlü olarak şahitler huzurunda birden çok defa uyarıldığı tespit edilmiştir.
Bildirimi Yapan Çalışan : Tutanağı Düzenleyen:
İsim Soyisim İsim Soyisim
İmza İmza
Şahit 1: Şahit 2:
İsim Soyisim İsim Soyisim
İmza İmza
İş bu tutanak ilgili çalışana tutanağı düzenleyen çalışan tarafından iki kopya olarak düzenlenmiştir ve işe geç kaldığı tespit edilen çalışana tebliğ edilerek yazılı savunması sunması beklenecektir.
Tebliğ Eden : Tebellüğ Eden :
İsim Soyisim El yazısı ile okudum , anladım , kabul ederim.
İmza İsim Soyisim
İmza
DİSİPLİN YÖNETMELİĞİ CEZA (UYARI) TEBLİĞ BELGESİ
Çalışanını Adı Soyadı :
Tc Kimlik Numarası :
Sayın ..................................
......................... Tarihli tespit tutanağı ile mesaiye geç geldiğiniz , işe geç gelmenizin birden çok kez tekrarlandığı , bu konuda amiriniz tarafından sözlü olarak birden çok kez uyarıldığınız , diğer çalışanların bu durumdan rahatsız oldukları ve işlerin aksadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda belirtilen sebepler ile disiplin yönetmeliğimiz ve iş sözleşmemize uygun olarak tarafınıza UYARI cezası verilmiştir. Durumun tekrarı halinde ihtar cezası verileceğini hatırlatmak isteriz.
Bundan sonraki çalışmalarınızda mesai saatleri ve yönetmeliklere karşı daha hassas davranmanız gerektiğini hatırlatırız.
Tebliğ Eden : Tebellüğ Eden :
Elyazısı ile okudum , anladım , kabul ederim.
İsim Soyisim: İsim Soyisim :
İmza : İmza :
(TEBLİĞ VE TEBELLÜĞÜN TESPİTİ )
İş bu belgenin tebellüğ edilen (işe geç kaldığı tespit edilen çalışan) kişiye tebliğ edildiğini fakat metni okumasına , anlamasına , üzerine konuşmasına rağmen itiraz ederek imzalamadığını tespit ettiğimi ve şahitlik ettiğimi beyan ederim.
İsim Soyisim : İsim soyisim :
İmza : İmza :
DİSİPLİN YÖNETMELİĞİ CEZA (İHTAR) TEBLİĞ BELGESİ
Çalışanını Adı Soyadı :
Tc Kimlik Numarası :
Sayın ..................................
......................... Tarihli tespit tutanağı ile mesaiye geç geldiğiniz , işe geç gelmenizin birden çok kez tekrarlandığı , bu konuda amiriniz tarafından sözlü olarak birden çok kez uyarıldığınız , daha önce ....................... tarihinde disiplin yönetmeliğince uyarı cezası aldığınız , diğer çalışanların bu durumdan rahatsız oldukları ve işlerin aksadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda belirtilen sebepler ile disiplin yönetmeliğimiz ve iş sözleşmemize uygun olarak tarafınıza İHTAR cezası verilmiştir. Durumun tekrarı halinde 2. defa ihtar cezası verileceğini hatırlatmak isteriz.
Bundan sonraki çalışmalarınızda mesai saatleri ve yönetmeliklere karşı daha hassas davranmanız gerektiğini hatırlatırız.
Tebliğ Eden : Tebellüğ Eden :
Elyazısı ile okudum , anladım , kabul ederim.
İsim Soyisim: İsim Soyisim :
İmza : İmza :
(TEBLİĞ VE TEBELLÜĞÜN TESPİTİ )
İş bu belgenin tebellüğ edilen (işe geç kaldığı tespit edilen çalışan) kişiye tebliğ edildiğini fakat metni okumasına , anlamasına , üzerine konuşmasına rağmen itiraz ederek imzalamadığını tespit ettiğimi ve şahitlik ettiğimi beyan ederim.
İsim Soyisim : İsim soyisim :
İmza : İmza :
SAVUNMA
İsim Soyisim :
Tc Kimlik No :
Konu : .................... Tarihli tespit tutanağı
İlgili tespit tuanağı ve ceza tebliğini teslim aldığımı , okuduğumu , anladığımı , kabul ve beyan ederim.
.................... Tarinde işe mazeretsiz olarak geç kalmam konusunda yapacağım açıklamayı kendi hür iradem ve hiçbir baskı altında kalmadan elyazım ile yazdığımı kabul ve beyan ederim.
İsim Soyisim :
İmza : Bilgi : Aşağıdaki İşe Geç Gelme İhtar Örneği dosyası 4 sayfadan oluşur, işe geç kalma ile ilgili resmi yazışmaları bir paket halinde yazarak işinizi kolaylaştırmak istedik. 1. Sayfa işe geç gelme tespit tutanağı , 2. sayfa resmi uyarı yazısı, 3. sayfa resmi ihtar yazısı , 4. sayfa da çalışanın savunması sayfasıdır. İhtiyacınız olan sayfaları kullanacağınızı unutmayınız.